Buod ng Genetika: Panimula

Tujuan

1. Maunawaan ang kahulugan ng henetika at mga layunin nito.

2. Matukoy ang pagkakaiba ng genotype at phenotype.

3. Matukoy ang kaibahan ng diploid at haploid na selula.

4. Maunawaan ang mga kromosoma at gene.

Kontekstualisasi

Ang henetika ay isang sangay ng agham na nag-aaral kung paano naipapasa ang mga katangiang biyolohikal mula sa mga magulang patungo sa kanilang mga anak. Mula sa kulay ng mata hanggang sa posibilidad ng pagkakaroon ng ilang sakit, napakahalaga ng henetika sa ating pag-unawa sa ating sarili. Sa tulong ng henetika, hindi lamang natin natutuklasan ang ating pamilya kundi maaari rin tayong makakuha ng kaalaman upang maiwasan ang mga sakit at makabuo ng mga makabagong lunas. Isipin mo kung gaano ka-interesante ang malaman na may mga henetikong katangian ka na namamana mula sa iyong mga ninuno at kung paano ito maaaring makaapekto sa iyong kalusugan at pag-uugali.

Relevansi Subjek

Untuk Diingat!

Konsepto ng Henetika

Ang henetika ay isang sangay ng biyolohiya na nag-aaral kung paano naipapasa ang mga katangian mula sa magulang patungo sa kanilang mga anak sa pamamagitan ng mga gene. Sinusuri nito ang estruktura, gampanin, pagkakaiba-iba, at pagmamana ng mga gene, na nagbibigay ng kaalaman kung paano naipapasa at naipapakita ang mga katangian sa mga nabubuhay na organismo.

• Tinutukoy ang pagmamana at pagkakaiba-iba ng mga organismo.

• Sinusuri ang estruktura at gampanin ng mga gene.

• Inaaral kung paano naipapasa ang mga gene mula sa isang henerasyon patungo sa susunod.

Genotype at Phenotype

Ang genotype ay tumutukoy sa henetikong anyo ng isang organismo, o ang impormasyong nasa likod ng mga gene nito. Ang phenotype naman ay ang pisikal at biokemikal na pagpapahayag ng mga katangiang ito, na nagmumula sa interaksyon ng genotype at kapaligiran.

• Genotype: Ang kabuuan ng mga gene ng isang organismo.

• Phenotype: Nakikitang mga katangian mula sa pagpapahayag ng genotype.

• Ang interaksyon ng genotype at kapaligiran ang nagtatakda ng phenotype.

Diploid at Haploid na Selula

Ang mga diploid na selula ay naglalaman ng dalawang kumpletong set ng mga kromosoma, isa mula sa bawat magulang, habang ang mga haploid na selula ay naglalaman lamang ng isang set ng mga kromosoma. Karaniwan ang mga diploid na selula sa mga multiselular na organismo, samantalang ang mga haploid na selula ay karaniwang matatagpuan sa mga gamete (itlog at tamud).

• Diploid: May dalawang set ng mga kromosoma.

• Haploid: May isang set ng mga kromosoma.

• Mahalaga ito sa reproduksiyong sekswal at henetikong pagkakaiba-iba.

Kromosoma at Mga Gene

Ang mga kromosoma ay mga organisadong estruktura ng DNA at mga protina na matatagpuan sa mga selula, na nagdadala ng henetikong impormasyon. Ang mga gene naman ay mga bahagi ng DNA na nasa mga kromosoma na naglalaman ng mga tagubilin para sa sintesis ng protina at nagtatakda ng mga tiyak na katangian.

• Kromosoma: Mga estruktura na naglalaman ng DNA at mga protina.

• Gene: Mga bahagi ng DNA na nag-eencode ng mga protina.

• Mahalaga sa pagtukoy ng mga minanang katangian.

Aplikasi Praktis

• Isinasagawa ang pagsusuring henetika sa medisina upang tukuyin ang predisposisyon sa mga sakit at maiangkop ang mga paggamot.

• Paggamit ng teknolohiyang CRISPR sa bioteknolohiya upang i-edit ang mga gene ng mga halaman, hayop, at tao.

• Pagbuo ng mga gene therapy upang ituwid ang mga mutasyong henetiko at gamutin ang mga minanang sakit.

Istilah Kunci

• Henetika: Pag-aaral ng pagmamana at pagkakaiba-iba ng mga organismo.

• Genotype: Henetikong anyo ng isang organismo.

• Phenotype: Pisikal o biokemikal na pagpapahayag ng mga katangiang henetiko.

• Diploid na Selula: Mga selula na may dalawang kumpletong set ng mga kromosoma.

• Haploid na Selula: Mga selula na may isang set ng mga kromosoma.

• Kromosoma: Mga estruktura na naglalaman ng DNA at mga protina sa mga selula.

• Gene: Mga bahagi ng DNA na nag-eencode ng mga protina at nagtatakda ng mga tiyak na katangian.

Pertanyaan untuk Refleksi

• Paano maaaring makaapekto ang kaalaman tungkol sa henetika sa iyong pang-araw-araw na buhay at hinaharap na karera?

• Sa anong paraan makakatulong ang henetika sa pag-unlad ng medisina at bioteknolohiya?

• Ano ang mga posibleng etikal at panlipunang epekto ng mga teknolohiyang nag-eedit ng gene, tulad ng CRISPR?

Pagsisiyasat ng Henetika sa Bahay

Gamitin ang iyong kaalaman sa henetika upang magsagawa ng isang maliit na pagsisiyasat ng henetika sa iyong pamilya.

Instruksi

• Pumili ng isang nakikitang katangian (phenotype) sa iyong pamilya, tulad ng kulay ng mata, uri ng buhok, o pagkakaroon ng dimples.

• Makipag-ugnayan sa iyong mga kamag-anak upang alamin kung paano naipasa ang katangiang ito sa bawat henerasyon.

• Itala ang iyong mga obserbasyon at subukang tukuyin ang mga pattern ng pagmamana ng henetika (dominante, recesibo, at iba pa).

• Gumawa ng isang maliit na diagram ng puno ng pamilya upang mailarawan ang paglipat ng katangiang ito.

• Isulat ang isang maikling ulat na nagpapaliwanag sa iyong mga natuklasan at nagmumuni-muni sa kung paano makakatulong ang pag-aaral ng henetika upang mas maunawaan ang mga paglipat na ito.